So far so good. Het afzinken van het caisson (deurkas) waar straks de sluisdeur aan de Noordzeekanaalkant in rolt, is in volle gang. Een precies klusje van aannemersconsortium OpenIJ (BAM/Volker Wessels) waarbij het enorme bouwwerk achttien meter omlaag wordt gebracht. Jan Rienstra van Rijkswaterstaat legt uit hoe dat allemaal in zijn werk gaat.
Het is met het blote oog nauwelijks waarneembaar. Beetje bij beetje zakt heel langzaam het grootste caisson (de deurkas voor de sluisdeur) ter wereld de grond in. Eerst even de afmetingen. Het gevaarte is 81 meter lang, 55 meter breed en 28 meter hoog, vandaar dat het gevaarte ook wel de Grote Kathedraal wordt genoemd. Veel groter dan het andere caisson aan de zeekant dat in november is afgezonken (de Kleine Kathedraal). Dit caisson is groter omdat er ruimte is gemaakt voor een reservesluisdeur. Zo kan er heel snel gehandeld worden als een van de sluisdeuren beschadigd raakt.
Ontwerpfout
Het afzinken is een complexe klus. Het was een fout met het ontwerp van de caissons waardoor de bouw van de nieuwe zeesluis behoorlijk is vertraagd. Die is nu begin 2022 klaar, 27 maanden later dan gepland en zo’n 200 miljoen euro duurder (voor de bouwers) en 64 miljoen euro voor het Rijk. Dat maakt de klus extra beladen. Maar Rienstra is vol vertrouwen. ,,Alles verloopt goed. De nieuwe inzichten werken. Tegelijkertijd is dit ook wel business as usual.’’ En daarbij komt dat er al ervaring is opgedaan bij het afzinken met het andere caisson. In het oorspronkelijke ontwerp was niet genoeg rekening gehouden met torsiekrachten, dat wil zeggen dat als het gevaarte zou worden afgezonken, dan kon er schade ontstaan door zijwaartse krachten. Vergelijk het met een schoenendoos zonder deksel, die gaat ook zwabberen.
De caissons zijn nu versterkt om die krachten te kunnen weerstaan. Het werk begon allemaal in 2017 toen er een enorme bouwkuip werd gemaakt met damwanden. Daar is een enorme hoeveelheid zand in gestort, nadat eerst alle vissen er op een ecologische manier uit verhuisd zijn. Rienstra: ,,Er zat eigenlijk weinig vis in hoor.’’ Vervolgens is de hele constructie op maaiveldniveau opgebouwd.
Rienstra laat foto’s zien van de onderkant van het caisson. Je wordt er bijna claustrofobisch van. Bij de voorbereidingen voor het afzinken zijn sensoren en andere apparatuur geplaatst onder de vloer. ,,In beperkte mate gaan werknemers tijdens het afzinken onder de vloer van het caisson, alleen voor onderhoud van de apparatuur. Als dat het geval is wordt er gewerkt onder verhoogde luchtdruk waardoor een luchtbel wordt gecreëerd. Die zorgt ervoor dat medewerkers niet tot hun nek in het grondwater staan’’, zegt Rienstra. Er is risico op de caissonziekte. Dat kan levens in gevaar brengen. Werknemers moeten daarom via een (de) compressiekamer naar beneden en naar boven. In de kamer wordt de druk langzaam opgevoerd zodat die gelijk is aan die van de ruimte onder het caisson. Rienstra: ,,Daar zijn hele strenge arbo-eisen voor. Het personeel heeft ook het nulzesnummer van een gespecialiseerde (hyperbare) arts in Amsterdam die meteen in actie kan komen als er wat gebeurt. Gelukkig is dat tot nu toe nog niet nodig geweest.’’
Het wegspuiten van de grond onder het caisson gebeurde vroeger met de hand, bij de bouw van de nieuwe zeesluis niet. Met het wegspuiten en afvoeren van het zand, zakt het bouwwerk langzaam naar beneden. Voor de veiligheid van werknemers heeft OpenIJ ervoor gekozen om dat met spuitlansen en een soort robotarm te doen. Vanuit een controlekamer die op de vloer van het caisson staat, bedienen de werknemers de spuitlansen en de robotarm. Rienstra: ,,Wel grappig is dat die werknemers zichzelf dus laten zakken.’’
Als het gevaarte achttien meter is afgezonken, komen er nog twee lagen op de wanden omdat het caisson ook de primaire waterkering is die het achterland beschermt tegen overstromingen. Er komt een grote partij zand onder het caisson vandaan. ,,Tachtigduizend kuub zand’’, weet Rienstra. ,,Dat zijn 2500 vrachtauto’s. En als je die achter elkaar zet dan is dat een colonne van anderhalf keer het hele Noordzeekanaal.’’ Het zand dat onder het caisson wordt weggezogen, belandt in twee bassins op het bouwterrein. Het zand bezinkt en wordt afgegraven en hergebruikt binnen het project.
Het afzinken gaat nog enkele maanden duren. Vieren bouwvakkers normaal gesproken het hoogste punt met pannenbier, hier wordt een feestje gebouwd als het laagste punt is bereikt. Rienstra, lachend: ,,Alleen wordt er op die diepte geen bier geschonken.’’
