,,Jammer dat ik geen royalty’s krijg bij iedere strafschop die op deze manier wordt genomen’’, zei Antonin Panenka onlangs over zijn stiftbal vanaf elfmeter waarmee hij in 1976 de West-Duitse doelman Sepp Maier het bos instuurde en Tsjecho-Slowakije de Europese titel bezorgde.

Er valt een avondvullend programma te maken met compilaties van geslaagde en hopeloos mislukte pogingen om de strafschop van de Tsjechische middenvelder te kopiëren. Iedere voetballer kent de ’Panenka’. Het nemen van een ’Panenka’ is iets voor durfals. Als het lukt ben je de gevierde jongen. Mocht het misgaan zul je daar lang aan worden herinnerd.

Antonin Panenka twijfelde tijdens de strafschoppenreeks in de EK-finale van 1976 geen moment. Na zeven rake strafschoppen faalde Uli Hoeness namens West Duitsland, waarna Panenka voor de beslissing kon zorgen. Doelman Maier koos de linkerhoek waarna de bal met een tergend langzaam boogje in het net plofte. Het subtiele stiftballetje deed de wereld versteld staan. Panenka was minder onder de indruk van zijn eigen hoogstandje. Al besefte hij de mogelijke gevolgen. ,,Ik wist dat als ik zou missen, onze communistische regering zou denken dat het een politiek gebaar was. Dan zou ik misschien eindigen in de uraniummijnen.’’

Maar dit was nu eenmaal de manier waarop hij de strafschop zou nemen. Hij had er jaren op geoefend. En eigenlijk ging het altijd goed. Dat Panenka zijn kunstje in eigen land vaker opvoerde, was voor de rest van de wereld geheim gebleven. Wat achter het IJzeren Gordijn gebeurde, kwam zelden naar buiten. En dus zette Panenka in de EK-finale niet alleen doelman Maier, maar de hele voetbalwereld op het verkeerde been.

De naamgever van de ’Panenka’ was overigens tot veel meer in staat dan het nemen van een ludieke strafschop. De fijnbesnaarde middenvelder van Bohemians Praag had een bovengemiddelde techniek. Pas na zijn 32ste kon hij dat laten zien in het Westen. Het communistische regime verbood spelers op jongere leeftijd in het buitenland te spelen. In zijn nadagen speelde hij nog enkele seizoenen in Oostenrijk.

Trainer zou hij nooit worden. Hij had niet zoveel met het moderne voetbal waarin, in zijn ogen, fysieke kracht belangrijker was dan techniek. Naar jeugdvoetbal wilde hij nog wel eens kijken omdat hij dan soms verrast werd. Op hoog niveau zag hij vooral eenheidsworsten aan het werk. ,,Waarschijnlijk hebben ze daarom allemaal hun naam op hun shirt staan’’, vindt hij. ,,Op die manier kun je de spelers tenminste uit elkaar houden.’’