Grote hoeveelheden steenkool en ijzererts afkomstig van Tata Steel IJmuiden belanden in zee doordat het staalbedrijf zich in de eigen zeehaven niet aan de milieuvoorschriften houdt. Bemanningen van kolenboten spoelen uit het zicht van de Inspectie structureel duizenden kilo’s gemorste grondstoffen de zee in, vertellen bronnen bij de staalfabriek, die hun beweringen staven met documenten.

(Tekst gaat door onder de video)

Greenpeace spreekt onomwonden van een ’crimineel milieudelict’ wanneer koolstof en ijzererts bewust in zee worden gedumpt. ’De giftige grondstoffen vormen een serieus gevaar voor het onderwaterleven en de dieren.’

Dronebeelden

Dronebeelden en foto-opnamen, die deze krant liet maken tijdens de research voor dit verhaal, bewijzen dat bij het lossen door de Tata-kranen grote hoeveelheden steenkool worden gemorst in de haven en op het dek van de boten. Ze bewijzen ook dat die boten vervolgens met een dikke laag kolen en gruis op het dek weer vertrekken. Tijdens een van de observaties waren matrozen te zien die direct na de afvaart uit de Tata-haven de boot met bezems en kolenschoppen vrijmaakten en de gemorste steenkool met grote kracht over de rand van het dek duwden.

(Tekst gaat door onder de foto)

Wat er precies met de overslagresten van andere bevuilde schepen gebeurt, is niet vastgelegd. Eenmaal het zeegat uit, kan niemand de activiteiten op de schepen nog volgen. Bronnen binnen Tata Steel zeggen te weten dat matrozen altijd buitengaats het gemorste goed overboord gooien. Hun schatting is dat het om honderden, misschien wel duizenden kilo’s per boot kan gaan.

Uit waarnemingen van deze krant blijkt dat het in sommige gevallen gaat om lagen steenkool van een halve meter tot een meter dik. Een van de geïnterviewden bevestigt deze praktijk uit de tijd dat hij, niet in dienst van Tata, zelf op zo’n bulkschip voer.

Dollarbiljetten

Het in zee storten van industriële grondstoffen is verboden op grond van Nederlandse en Europese wetgeving, vergunningen en internationale verdragen. Een schipper die met een besmeurd dek wegvaart, is volgens Nederlandse regelgeving zelfs al strafbaar. En in de ’eigen’ havenverordening van Tata Steel zelf, staat dat het staalbedrijf verantwoordelijk is om de rotzooi op het dek voor afvaren op te ruimen.

Tata Steel laat volgens de ingewijden de bemanningsleden voor een paar honderd dollar per schip het spul na afvaart uit IJmuiden in het water van de Noordzee of het Noordzeekanaal vegen.

(Tekst gaat door onder de foto)

In documenten, waarvan kopieën in handen zijn van de redactie, valt te lezen dat Tata, dat geen eigen schoonmaakdienst heeft voor deze klus, deze verantwoordelijkheid afkoopt door scheepsbemanningen bedragen van enkele honderden euro’s te betalen voor het opruimen van wat er is gemorst. Met elke kapitein wordt afzonderlijk over de hoogte van het bedrag onderhandeld. Dat wordt vervolgens in dollarbiljetten afgerekend. Deze praktijk is bij een kolenterminal in de Rotterdamse haven een volstrekt onbekend fenomeen, blijkt uit navraag door deze krant.

Een Tata-werknemer doet anoniem zijn verhaal, uit angst voor de reactie van de bedrijfsleiding. „Er wordt bijna altijd steenkool of ijzererts gemorst op het dek van zo’n schip, want er moet met grote haast gelost worden. Als zo’n boot te lang aan de kade ligt, kost dat Tata Steel duizenden euro’s per uur. Tata huurt die periode min of meer de boot van de reder, dus moet er hard worden doorgewerkt. De dekken kunnen dan besmeurd raken. Soms met een klein laagje kolengruis, maar soms ook wel met een laag van een meter dik. In plaats van de boel zelf schoonmaken, wordt er uit een kluis in de haven contant geld gehaald. Met de kapitein van het schip wordt de zaak afgetikt. Lukt altijd. De meeste matrozen komen uit arme landen, die vinden dit een fijne bonus. Ik heb met eigen ogen gezien dat stuurlieden van zo’n schip contant werden betaald voor de schoonmaak. Dit staat ook in dagrapporten en andere documenten.”

Veel gemorst

Het afkopen van scheepsbemanningen die deze milieudelicten plegen, is volgens Rob Grevink, een recent gepensioneerde kraandrijver die jarenlang op de terminal heeft gewerkt, al vele jaren aan de gang. „Soms wachten ze niet eens tot ze op zee zijn, en vegen ze al tussen de pieren alles wat op de dekken en luiken van het schip ligt, zo het water in.”

Pikant is dat Tata Steel voor het morsen met grondstoffen in het water een dwangsom van tweeduizend euro per keer boven het hoofd hangt. De dienst Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied constateerde al eerder dat er veel werd gemorst bij het lossen van de zeeschepen. Dat komt doordat Tata volgens bronnen bij het bedrijf slecht onderhoud pleegt aan de loskranen. Uit versleten grijpers vallen voortdurend ’wolken’ grondstof, zegt de oud-kraandrijver.

Krakkemikkig

„We moesten altijd werken met ouwe troep. Die kranen in de haven zijn zo krakkemikkig, dat ik op het laatst weigerde er nog in te gaan werken. Gelukkig ging ik toen net met pensioen.”

De last onder dwangsom houdt in dat per overtreding tweeduizend euro wordt verbeurd. De Omgevingsdienst deelt deze krant mee dat deze dwangsommen nog nimmer zijn geïnd, omdat de Inspectie geen geknoei constateert als zij op het Tata-terrein verschijnen.

Grevink: „Als ze bij de poort van het terrein zien dat de Inspectie eraan komt, krijgt iedereen een seintje. Dan wordt er even alleen gewerkt met kranen waarmee niet wordt gemorst.” Een van de insiders heeft een weinig hoge pet op van de milieu-inspecteurs. „Die komen hier nooit hun auto uit, weten niets over stuifklassen en ik vraag me af of ze het verschil wel weten tussen kolengruis en kolendamp.”

Greenpeace: ’Dit is crimineel gedrag’

Faiza Oulahsen, hoofd Klimaat en Energie bij Greenpeace noemt de kwestie kwalijk. „Het is weer een voorbeeld van vieze praktijken op het terrein van grote vervuiler Tata Steel, waarbij het bedrijf de wet aan zijn laars lapt. Het bewust vervuilen van de lucht, bodem en het oppervlaktewater met gevaarlijke stoffen zoals steenkool is crimineel gedrag. Dit moet zo snel mogelijk stoppen en bestraft worden.”

(Tekst gaat door onder de foto)

„Door de scheepslieden om te kopen is Tata Steel willens en wetens medeverantwoordelijk voor ernstige milieuvervuiling”, aldus Oulahsen. „Greenpeace wil dat de meest vervuilende onderdelen zo snel mogelijk worden gesloten en dat er overgestapt wordt van steenkool op groene waterstof. Dit voorbeeld in de haven geeft maar weer aan hoe belangrijk is om het bedrijf te vergroenen, maar dan zijn we er nog niet. Het is tijd om schoon schip te maken. Er is een cultuuromslag nodig binnen deze grote vervuiler, zodat er schoon, veilig en binnen de wet wordt gewerkt.”

„Nu wordt steenkool en steenkoolgruis hoogstwaarschijnlijk in zee gedumpt. Het zijn giftige stoffen en die zijn erg gevaarlijk voor de natuur en de dieren. Het verstikt de planten door het vele gruis. Ook vissen kunnen stikken als het gruis in hun kieuwen komt. Als de steenkool eenmaal is opgelost in het water komen daar veel giftige stoffen bij vrij zoals zware metalen of PAK’s, die schadelijk zijn voor de vissen, schaal- en weekdieren.”

Reactie Tata Steel

„Het in dit speculatieve artikel geschetste beeld dat duizenden kilo’s grondstoffen willens en wetens in zee verdwijnen en de aantijging dat schippers daarvoor zouden worden betaald, herkent Tata Steel niet.

Het lossen van schepen met grondstoffen in de haven van Tata Steel gebeurt conform procedures. Doordat het herhaaldelijk oppakken van grondstoffen op den duur slijtage veroorzaakt aan de grijpers van de loskranen, kan het incidenteel voorkomen dat grondstoffen worden gemorst. Bij constatering daarvan wordt de grijper uit gebruik genomen en gerepareerd of vervangen. Ook blijven er soms grondstoffen aan de buitenkant van grijpers hangen. Als er grondstoffen worden gemorst, komen die op de kade of op het schip terecht en niet in het water.

In de havens is een bedrijf werkzaam dat in opdracht van Tata Steel zorgt dat de scheepsruimen volledig worden geleegd. Aan het eind van de lossing van een ruim worden medewerkers met een speciale machine neergelaten om restanten en de in hoeken van het ruim achtergebleven grondstoffen bijeen te vegen en het ruim veegschoon op te leveren. Vervolgens worden de dekluiken naar binnen geschoven en wordt eventueel morsmateriaal van de dekluiken in bakken geveegd of in het ruim.

Bij het lossen van schepen kan het voorkomen dat er beschadigingen optreden. Voor kleine beschadigingen komen Tata Steel en de schipper een schadebedrag overeen, dat contant wordt betaald. Deze betalingen worden schriftelijk vastgelegd. Incidenteel komt het voor dat er onvoldoende capaciteit is om het dek veegschoon op te leveren. Dan wordt ook met de kapitein een vergoeding afgesproken voor het veegschoon maken van de luiken en het dek van het schip.

De kapitein is verantwoordelijk voor het ordentelijk verwijderen van eventueel aanwezige grondstoffen. Tata Steel wijst de kapiteins van schepen er altijd uitdrukkelijk (en ook schriftelijk) op dat ladingluiken en dek vrij van ladingresten moeten zijn bij vertrek naar zee. Indien de bemanning de luiken en/of het dek schoonmaakt, dient dit te gebeuren zonder dat er grondstoffen in het water terechtkomen. Tevens wijst Tata Steel de kapiteins erop dat de autoriteiten hierop toezicht houden en dat er hoge boetes staan op het niet naleven hiervan.

Tata Steel handelt conform de nationale (Regeling Laden en Lossen Bulkschepen) en Europese wet- en regelgeving op dit gebied.”

Een dag na deze publicatie maakte Tata Steel bekend toch een onderzoek te gaan doen.

Lees ook: Tata Steel onderzoekt lossen steenkoolresten in zee

Lees ook: Kabinet roept Tata Steel op het matje voor afvaldumpingen in Noordzee