De zilveren Staphorster hoofdkappen blikkeren in het zonlicht, het wijd uitwaaierende kant van een Zeeuwse dame botst net niet tegen de konijnenbonten hoed van haar buurman. „De laatste foto, ik beloof het!” roept fotograaf Jimmy Nelson vanaf een hoogwerker. Hij heeft geluk op deze dag waarop zon en regenbuien elkaar in rap en onvoorspelbaar tempo afwisselen: net voordat de foto genomen moet worden, breekt de zon door. Nieuwsgierige voorbijgangers moeten een stapje achteruit doen, en nóg een stapje: op deze foto mag alleen traditionele klederdracht te zien zijn.

Touringcars uit Marken

Een groepje meiden in Marker klederdracht komt het Museumplein op gelopen, op de hielen gezeten door camera’s en mobieltjes. Larissa Pereboom (20) heeft de dracht de afgelopen jaren vier keer gedragen, vertelt ze, voor de foto’s in het boek. „Ik vind het vooral leuk dat mijn oma me weer kan aankleden, die geniet hiervan”, zegt ze, terwijl ze haar vriendinnen achterna rent naar het midden van de kring.

Ze zijn met twaalf touringcars uit het hele land gekomen, van Zeeland tot Friesland. Deze groepsfoto van zeshonderd mensen in traditionele klederdracht is de culminatie van het nieuwste project van Nelson, beroemd om zijn foto’s van inheemse volkeren. Toen Nelson in de coronaperiode niet kon reizen, besloot hij om zich heen te gaan kijken in Nederland, het land waar hij al ruim dertig jaar woont. Het resulteerde in ’Between the sea & the sky’, een loodzwaar boek met honderden foto’s van mensen in lokale klederdrachten.

Lees ook: ons interview met fotograaf Jimmy Nelson

(Tekst gaat door onder de foto)

„Dat is Hindeloopen, denk ik”, zegt Corrie van Amsterdam (79) tegen Helga Spits (71), net als zij in Zaanse klederdracht. Ze wijst naar een andere deelneemster. Veel deelnemers aan Nelsons project kennen elkaar van optredens en folkloredagen. Van Amsterdam en Spits horen bij De Zaanse Kaper, de kostuumgroep van de Zaanstreek. Begin augustus was de groep nog op een klederdrachtshow in Katwijk, komende week zijn ze bij de ouderenbond in Wormer.

Onderbroeken

Alle kleding is handgemaakt, sommige stukken komen nog uit de erfenis van voorouders. „We gaan braderieën af om originele stoffen te vinden”, vertelt Van Amsterdam. Spits tilt haar rok op om de drie lagen eronder te laten zien, inclusief de ’diesak’, een vroege voorloper van de moneybelt voor onder je kleren. „In elke rok zit een split, zodat je erbij kan.” En hoe zit het nou met die onderbroeken die dames volgens de overlevering niet onder hun rokken zouden dragen in vroeger tijden? „Dat weten we niet, wij dragen ze in elk geval gewoon”, zegt Helga. „Ik denk dat onderbroeken niet in de boedel terechtkwamen omdat die na zoveel jaar vies en gelig verkleurd waren.”

Spits en Van Amsterdam zijn geroutineerd in presentaties, maar ook voor hen is dit een bijzondere gebeurtenis. „Dit is nog nooit vertoond, en het zal ook niet meer vertoond worden”, zegt Spits. „Dit is aan het verdwijnen”, zeggen verschillende deelnemers. „Toen wij trouwden, waren we het enige paar waar zowel moeder als schoonmoeder nog in dracht liep”, vertelt Willem van der Harst (67) uit Scheveningen, klompen om de nek. „En dat is 44 jaar geleden.” Met de folkloregroepen proberen zij de traditie in stand te houden. „Maar doordeweeks loopt mijn vrouw gewoon in spijkerbroek hoor.”

Visserijdagen

De oudere dames uit Spakenburg en Staphorst behoren tot de weinigen die nog dagelijks in hun traditionele rokken en mutsjes de straat op gaan, al hebben sommigen voor de gelegenheid hun doordeweekse mutsjes verruild voor een zondagse kap. „Mijn beide oma’s dragen het nog”, zegt de veertienjarige Steffi de Jong uit Spakenburg. Haar moeder – modern gekleed – en oma – in klederdracht – zijn mee.

Steffi en haar leeftijdgenoten dragen de witte schouderkappen met kleurige bloemetjes alleen bij speciale gelegenheden, zoals de visserijdagen. „De laatste visserijdagen viel het op dat er veel jongeren in klederdracht waren”, vertelt zij. „Ook in moderne Spakenburgse dracht, met een bloesje in plaats van zo’n lap voorop.” Want ook traditionele klederdracht blijkt aan mode onderhevig; vroeger waren bijvoorbeeld de rokplooien breder en de neksluitingen hoger, vertelt een Staphorster dame.

Is dit Nederland?

Na afloop zet het Marker orkest een vrolijk deuntje in en komt er een spontane, bontgekleurde polonaise op gang. Als de eerste gaten in de massa ontstaan, tikt de ene na de andere toerist een dame in een lange rok of een heer in negentiende-eeuws kostuum op de schouder. „Excuse me, can I take a picture with you?” Een vrouw met wit kapje en zwarte geborduurde rok steekt een sigaretje op, twee tieners in Urkse klederdracht halen een patatje. „Zijn dit nou ook Nederlandse kleren?” vraagt een grijzende voorbijganger met paraplu en sportief jack aan twee meisjes met rode mouwen, blauwe schorten en witte kapjes. „Ja, dit is Marken”, lacht een van hen. „Het is echt allemaal Nederlandse klederdracht.”

Even later begint het weer te stortregenen, maar dan zitten de gesteven rokken en kapjes al hoog en droog in de bus terug, of aan de latte macchiato in het dichtstbij zijnde café.

Lees ook: Fotograaf Jimmy Nelson brengt ode aan ’adoptieland’. ’Het is een obsessie voor mij om te kijken hoe dichtbij ik kan komen’