De nieuwe Netflix-serie ’Monster: the Jeffrey Dahmer Story’ staat al sinds de dag van verschijnen bovenaan in de top 10 van de streamingdienst. Kijkers zijn geboeid door de gruweldaden van de moordenaar, die zeventien tieners en jongemannen om het leven bracht en lijkschennis pleegde met hun lichamen.

Deze Netflix-productie is geen documentaire, maar een serie in het ’faction’-genre. Het zijn feiten, vermengd met fictie. We zien de nabestaanden terug bij het uitoefenen van hun spreekrecht en de interviews die ze gaven aan journalisten, maar dan nauwgezet nagespeeld door acteurs. Daaromheen zien we dingen die niet zijn gebeurd, maar door de makers van de serie zijn verzonnen. Het verhaal is geromantiseerd.

Controle

Nabestaanden ervaren na moord op een dierbare een groot gevoel van verlies van controle: het plotselinge verlies zelf, de oordelen van de omgeving, het strafproces, verslaggeving door de pers, enzovoort. Deze serie van Netflix pakt na vele jaren opnieuw de controle weg van nabestaanden.

Geen invloed

Je kunt ervoor kiezen om de documentaire niet te bekijken, maar je kunt er niet voor kiezen óf de serie wordt gemaakt en hoe. Je hebt geen invloed op wat anderen (denken te) weten over wat er is gebeurd, laat staan hoe je door anderen wordt aangesproken en hoe de media het belichten.

Rita Isbell, zus van de op 19-jarige leeftijd door Dahmer vermoorde Errol Lindsey, zegt niet vooraf geïnformeerd te zijn over het maken van de serie, laat staan dat ze haar akkoord heeft kunnen geven. Ongevraagd werd haar leed weer opgerakeld toen ze haar eigen instorting tijdens de rechtszaak in 1992 nagespeeld terugzag in de serie. Ze zei hier zelf over dat het ’alle emoties terugbracht die ze toen ook voelde’.

Het grote risico van het genre true crime is secundaire victimisatie: nabestaanden worden opnieuw slachtoffer doordat het verhaal opnieuw verteld wordt, door hoe het verhaal verteld wordt of door hoe daarop wordt gereageerd door het publiek. De serie over Dahmer bevat veel ingrediënten die risico geven op secundaire victimisatie.

Sensatie

Sensatie en amusement lijken het hoofddoel, er worden veel gruwelijke details genoemd, het verhaal is geromantiseerd door de makers en er is onvoldoende afgestemd met de nabestaanden.

Het algemene beeld van wat een slachtoffer is en nodig heeft wordt door tv-series beïnvloed. Uit een interessant onderzoek van Alice Bosma (UvT) blijkt dat denken in stereotypen makkelijker is: de dader wordt neergezet als angstaanjagend maar ook als krachtig en sterk. De dader heeft een proces ’te winnen’.

Het slachtoffer wordt juist geportretteerd als emotioneel en zwak. Een slachtoffer is dan per definitie de verliezer. Dit neemt angst weg bij de kijker: de wereld blijft voorspelbaar en de kijker kan zich op afstand plaatsen van het slachtoffer. Het échte verhaal is natuurlijk veel genuanceerder.

Aandacht genereren

Een tv- of podcastproductie kan nieuwe aandacht genereren voor (onopgeloste) zaken en onrecht. Dit kan zelfs reden zijn voor slachtoffers of nabestaanden om mee te werken aan een podcast of serie. Een goed gemaakte serie kan juist zorgen dat het perspectief op daders en slachtoffers genuanceerd belicht wordt en er recht gedaan wordt aan slachtoffers en nabestaanden.

Makers moeten zich bewust zijn van het effect van het brengen van het verhaal op de daadwerkelijke ’hoofdrolspelers’ die als nabestaande veel leed hebben moeten ondergaan. Hun leed kan niet zomaar gekaapt worden.”

Jeffrey Lionel Dahmer

Jeffrey Lionel Dahmer (1960 - 1994) was een Amerikaanse seriemoordenaar. Ook was hij necrofiel en kannibaal. Hij verzamelde delen van het skelet van zijn zeventien slachtoffers. Soms vermoordde hij zijn slachtoffers (jongens en mannen) direct, maar soms overleden ze ’per ongeluk’ na bizarre experimenten. Zo injecteerde hij zoutzuur of kokend water in hersenen om zijn slachtoffers willoos te maken.